आज लक्ष्मीपूजा : ऐश्वर्य र समृद्धिकी देवीको आराधनामा झिलिमिली देशभर, घरघरमा दीपावली र भैलोको रौनक

जनकपुरधाम, कार्तिक ३ गते । यमपञ्चक अर्थात् तिहारको दोस्रो दिन आज साँझ ऐश्वर्य, धनधान्य र सम्पन्नताकी देवी लक्ष्मीको पूजा आराधना गरी श्रद्धा भक्तिपूर्वक लक्ष्मी पूजा मनाइँदैछ। नरकचतुर्दशी, कुकुर तिहार, लक्ष्मी पूजा र दीपमालिका एकै दिन परेकाले घर सफासुग्घर र लिपपोत गरी लक्ष्मीलाई आमन्त्रण गर्ने परम्परा छ। बिहानै झ्यालढोका, चोक, कोठा, सङ्घार, कौसी, अटारी र भर्याङ्लगायत सफा गरी दीपावली गरिन्छ। कात्तिक कृष्ण औँसीको सुखरात्रिमा आँगनदेखि मूलढोकासम्म गोबर र रातोमाटाले लिपपोत गरी चामलको पीठो र अबिरले लक्ष्मीको पाइला बनाई दीप प्रज्वलन गर्ने विधि अपनाइन्छ। पूजा कोठामा दियो, कलश र गणेशसहित लक्ष्मी स्थापना गरी गरगहना, पैसा, धान, चामल, फलफूल, सेलरोटी र फूलमाला चढाई विधिपूर्वक पूजा गरिन्छ। लक्ष्मी पूजापछि कन्या, केटी र छोरीचेलीलाई लक्ष्मीको प्रतीक मानेर पूजा गरी दक्षिणा दिने प्रचलन पनि छ, जसले परिवारिक एकताको सन्देश दिन्छ।

धर्मशास्त्रविद् तथा पूर्व अध्यक्ष प्रा. डा. रामचन्द्र गौतमका अनुसार लक्ष्मी पूजा सन्ध्याकालमा गरी मध्यरातमा घरका नारीहरूले नाङ्लो ठटाएर ‘अलक्ष्मी भागोस्, लक्ष्मी र धनधान्यको आगमन होस्’ भनी कामना गर्ने शास्त्रीय विधि छ। आज साँझ युवतीहरू समूह बनाई घरघरमा भैलो खेल्दैछन्, जुन भगवान् विष्णुले बलिराजालाई दिएको वरदानको स्मरणमा सुरु भएको हो। ‘भलो होस्’ शब्द अपभ्रंश भई भैलो बनेको उल्लेख गर्दै गौतमले भैलो खेल्नेहरूलाई धान, चामल, फूलमाला, पैसा र सेलरोटी दान दिनुपर्ने कात्तिक दानको महत्व औंल्याए। सहरबजारमा दीपावली गरी झिलीमिली बत्तीले सजाइएको छ भने कतिपय ठाउँमा बिहानै गाई पूजा गर्ने प्रचलन छ, यद्यपि शास्त्रीय रूपमा औँसीपछि कार्तिक शुक्ल प्रतिपदाबाट मात्र गाई पूजा गर्नुपर्ने मान्यता छ। कात्तिक कृष्ण त्रयोदशीदेखि शुक्ल द्वितीयासम्मको यो पञ्चकमा यमराज बहिनी यमुनाको निम्त्रणामा बिदा बस्ने विश्वाससँग जोडिएको तिहारले नेपाली समाजमा उज्यालो र समृद्धिको सन्देश बोकेको छ।